Geschreven door: BierMich, 03-10-2022 Het herfstseizoen is begonnen en daarmee ook in Nederland het Bockbierseizoen. Wat is Bockbier eigenlijk? Ik ga deze bierstijl onderzoeken en beschrijven voor jullie.
Bockbier of Bokbier?
Laten we bij de beschrijving van deze bierstijl maar meteen beginnen met de naam van de stijl: bockbier of bokbier. De laatste vorm van de naam doet natuurlijk direct aan de vaak op het etiket afgebeelde bok denken. Hierbij wordt tegenwoordig de bok in allerlei gedaanten, al dan niet verwijzend naar de duivel, afgebeeld. Leve de creativiteit!
Echter, de naam bock- of bokbier heeft niets met het dier te maken. Sterker nog: een bok drinkt niet eens bier heb ik mij laten vertellen.
Waar komt de naam dan vandaan? Dat gaan we nu ontdekkenβ¦
Einbeck, Nedersaksen
We gaan naar de voormalige Hanzestad Einkbeck in de deelstaat Nedersaksen in het Noorden van Duitsland. In dat plaatsje Einbeck werd een bier gebrouwen dat Einbecker Bier heette en dat in de 15e eeuw het beste bier van het noorden van Duitsland geweest zou zijn (dit weten we niet zeker, omdat de Untapped gegevens uit die tijd ook al niet erg betrouwbaar warenβ¦).
Dit bier was een bovengistend, donker gekleurd tarwebier. Wanneer je dit bier in die tijd bestelde riep je iets als: βMir Einbeck! Und schnell!β. Dat Einbeck verbasterde mogelijk via AinpΓΆck tot Ein Bock oftewel βEen bock, graagβ zoals we nu zeggen wanneer we een bockbier willen.
En zo is de naam van het bockbier ontstaan, maar is het bockbier dat we nu drinken dan hetzelfde bier als de Einbecker? Nee, maar dat is een volgend verhaalβ¦
De Nederlandse Bockbier – traditie
Het beginβ¦
De Nederlandse Bockbiertraditie, die is ontstaan rond 1870, komt wel voort uit de Duitse bockbiertraditie. Die traditie heeft echter door de in Duitsland populair geworden methode van ondergistend brouwen tot een wijziging van het oorspronkelijke Einbecker Bockbier geleid. Vast staat dat het latere bockbier, omdat het ondergistend, en dus bij lage temperaturen gebrouwen moest worden, in het najaar gebrouwen werd. Dit met zomergerst en nieuwe hop gebrouwen bier onderging vervolgens een lange rijping van enkele maanden.
De eerste bockbieren in Nederland waren dus niet, zoals nu, aan het begin van de herfst verkrijgbaar, maar midden in de winter in januari of februari. Door allerlei accijnsperikelen in die tijd was het voor brouwers interessant om bieren met een hoge moutstort te brouwen en dus werd het Nederlandse Bockbier een zwaar bier met een hoger alcoholpercentage. Amstel was einde van de 19e eeuw een van de eerste brouwerijen die een bockbier op de markt bracht en daar toen al prijzen mee won.
Laterβ¦
De methode van ondergistend brouwen vraagt zoals gezegd om lage temperaturen. Door de komst van kunstmatige koeling in de twintigste eeuw konden die lagere temperaturen ook in de zomer bereikt worden. Daardoor kon het ondergistende bockbier eerder gebrouwen worden en al in het najaar/de herfst beschikbaar zijn en sinds de jaren 1950 wordt door alle brouwers in Nederland in de zomer Bockbier gebrouwen en in de herfst op de markt gebracht. Dat op de markt brengen, ook wel het openen van het Bockbierseizoen genoemd, ging in het verleden met festiviteiten en optochten gepaard.
Nuβ¦
Die traditie van op eenzelfde moment en feestelijk op de markt brengen van de nieuw gebrouwen bockbieren lijkt in het slop te raken. Sommige bockbieren staan al in de eerste week van september in de schappen en van optochten is bijna geen sprake meer. Gelukkig kunnen we ons in Nederland, met onze rijkdom aan brouwerijen, wel verheugen op veel en gevarieerde bockbieren. De creativiteit en brouwkunsten leiden soms tot extra mooie bieren voor het bijzondere herfstseizoen!
De smaak (en meer) van bockbier
De smaak (en meer) van bockbier beschrijven is geen gemakkelijke opgave, omdat er zoveel variaties op bockbier op de markt zijn. Toch zijn, teruggrijpend op de traditionele bockbieren die jarenlang door verschillende brouwers in Nederland op de markt zijn gebracht, wel een aantal (smaak)kenmerken te noemen.
Een bockbier is vaak moutig van smaak, waarbij de zoete smaak van karamel kan overheersen of juist de smaak van geroosterde mouten. Naast deze moutsmaken komt geregeld een kruidige smaak voor in bockbier. Kruidigheid van zoethout- en/of lauriersmaken, door sommigen ook wel als dropsmaak ervaren. Tenslotte hoort een bockbier naar mijn mening bitter te zijn, als het seizoen waarin het gedronken wordt zelf.
Bockbier wordt vaak met gerstemout gebrouwen, maar tarwemout komt ook voor. Er wordt dan soms ook van een Weizenbock gesproken.
De kleur van Bockbier is vaak donker, waarbij meestal een (kastanje)bruine kleur gezien wordt.
Vaak is een alcoholpercentage van 6,5% aanwezig of iets meer tot 7%. Heeft het bockbier meer mout meegekregen en langer gerijpt dan spreekt men vaak van een Doppelbock of dubbelbock en is het alcoholpercentage hoger dan 7,5%.
Nog iets over Eisbock
De zelfstandige naamwoorden Eisbock of IJsbok kennen een aantal van jullie waarschijnlijk al. Er is zelfs een werkwoord βeisbockenβ van deze biersoort afgeleid. Laten we kort kijken naar deze bijzondere biersoort die blijkbaar aan bockbier gelieerd is.
In 1890 lieten een aantal medewerkers van een brouwerij uit het Duitse Kulmbach een aantal vaten bockbier buiten staan, waardoor het bier in de vaten gedeeltelijk bevroor. Als straf zouden de medewerkers de niet bevroren vloeistof in de vaten hebben moeten opdrinken. Dit bleek een heerlijke drank te zijn waarin de smaakrijke bestanddelen van het bier en de alcohol geconcentreerd waren doordat voornamelijk water door bevriezing uit de drank was verdwenen.
De drank werd Eisbock gedoopt en de methode van op deze manier een bier versterken eisbocken oftewel vries-distilleren. Dit gebeurt nu niet alleen met bockbieren meer maar ook met diverse zwaardere stouts, quadrupels, gerstewijnen en soms zelfs met IPAβs.
Tenslotte
Tot zover mijn verhaal om jou meer over bockbier te laten weten. Meer, niet alles natuurlijk. Ik heb gebruik gemaakt van het artikel βDe geschiedenis van het Nederlandse bokbierβ van Theo Flissebaalje, te vinden op de website beerinformation.nl . Wanneer je meer wilt weten zou je bijvoorbeeld dit artikel kunnen lezen.
Om een kenner te worden adviseer ik je ook deze herfst bockbieren uit Nederlandse ketels te proeven en te genieten van een traditie die wat mij betreft niet verloren mag gaan!
Proost!
Wil nog andere bierstijlen ontdekken? Klik dan hier, en check geregeld het kopje bierstijlen op Speciaalbierwereld.nl
